S Ö Z A L T I

tissot prx | texnologiya

Son illərin ən "xod" gedən qol saatı. Ölkəmiz standartları üçün baha olsa da 1000 dollardan ucuz olduğu üçün birinci dünya ölkələrində "affordable" seqmentinə daxil olur.


Tissot, saatın dizaynının 70-ci illərdə satdığı tissot seastar modelindən götürüldüyünü deyir.

Amma həmin seastar modelinin dizaynının da Audemars Piguet royal oak-dan ilhamlandığını hər kəs yaxşı bilir.

Saatın bilərziyi royal oak-da olduğu kimi inteqrasiya olunmuş bilərzikdi. Yəni bilərziyin saatın gövdəsinə birləşən birinci parçası gövdəyə inteqrasiya olununub və tam qatlanmır.

Elə bu səbəbdən də saatın ayaqdan-ayağa (lug to lug) uzunluğu xeyli böyükdü. Belə olan halda qol ölçünüz incədisə saatın bilərziyi qolunuzdan kənara "daşır".

Normalda 42-43 mmlik saatları rahatlıqla taxan mənim belə biləyimdə 40 mmlik versiyası böyük görünürdü. Ona görə alarkən taxıb yoxlamaq lazımdı.
Kvars versiyada sferblat sadə dizayndadı. Xəfif sunburst effekti var.

Mexaniki versiyada isə vafli dizaynına sahibdi

Saatla bağlı ən böyük müzakirə mövsuzu içindəki mexanizmdir. Powermatic 80 mexanizmi 80 saat enerji rezervi versə də mexanizmin bəzi detallarının plastik olması fikir ayrılığına səbəb olub. Bəziləri plastik detalların metal detallar kimi bir-birinə sürtünərkən yeyilmədiyini və buna görə uzunömürlü olduğunu deyir. Bəziləri də plastik detalların aztapılan olduğu üçün saatın təmirinin çox çətin olduğunu deyir.
Saatın populyar olmasına görə tonla fərqli rəngi və versiyası mövcuddu.
35 və 40 mm-lik kvars versiya

35 və 40 mm-lik mexaniki versiya

42 mm-lik mexaniki xronoqraf versiya


Və ən bərbad versiya olan digital versiya


Alternativi üçün (baxma: citizen tsuyosa)

ray ban | sağlamlıq

1936-cı ildə qurulmuş olub 1999-cu ildən etibarən luxottica'nın tərkibinə alınan, Verdiyin pulun son qəpiyinə kimi layiq olan,
aviator wayfarer və clubmaster seriaları ilə məşhurlaşmış amerika mərkəzli eynək şirkəti. bütün təbəqələrdən olan insanlarçün əlçatan olan azsaylı brendlərdən biridir. Bir milyarderin də gözündə görmək mümkündür, orta gəlirli insanın da.

Materialının premiumluğunu əlinə aldığın andaca hiss edilir. möhkəm, dözümlü olmasına baxmayaraq yüngül və keyfiyyətli materialdan olması sayəsində burunun üstündə gözəçarpan izlər qoymur və eynək taxdığını belə unutdurur adama. Lensləri modeldən asılı olaraq polikarbonat və ya mineral şüşədir. Onsuz da yetəri qədər pul verilir deyə, məncə, bir azca artıq ödəyib mineral şüşə olanı almaq daha məntiqlidir.

Almaq istəyənlər üçün texniki 1-2 detala deyinim. Yəqin ki, eynək taxan hər kəs "50/22/150" tipli yazıların çərçivə ölçüsü, burun hissənin genişliyi və sap uzunluğunu bildirdiyindən agahdır. Deyildisə də, artıq öyrənmiş oldu. ray-ban Modellərinə göz atarkən əlavə olaraq, əksər hallarda "g15" yazısını görmək mümkündür. G15 ray-ban'in 1937-dən bu yana istehsal etdiyi ən əsas şüşəsidir. G15-lə bərabər "b15" yazısını da görmək mümkündür. Bu kodlar şüşənin kodlarıdır. "g" hərfi "green", "b" hərfi "brown" sözündən gəlir, şüşənin rəngini bildirir. "15" rəqəmi isə lenslərin filter göstəricisidir. işığın 85%-ni bloklayıb 15%-ni buraxdığını göstərir. Təbii ki, bunlar standart (yəni sadəcə uv qorumalı) lenslərə aiddir, polarizə lenslərdə durum dəyişir.

Polarizənin də nə olduğunu bilməyənlər üçün qısaca izah edim. Polarizə qat gözün yorulmaması və daha aydın görüş üçün istifadə olunur. Ən əsas özəlliyi rəngləri daha kontrastlı, daha canlı verməsi və ən əsası da, yansımaları önləməsidir.

Yansıma deyərkən işığın qışda qarın, buzun, yayda asfaltın, maşınların, suyun üzərində yaratdığı bütün növ üfüqi olan parıltıları nəzərdə tutulur. Düzü, yuxarıdakı şəkildə bir az şişirdilib, ancaq məntiqi başa düşmək üçün yetərlidir. Bu arada, diqqət etdinizsə, bir əvvəlki cümlədə "üfüqi" sözünə xüsusi vurğu etdim. Çünki şaquli olan(məsələn, yandan və ya binaların şüşələrindən gələn) parıltıları önləmir. Əslində, polarizənin niyə belə işlədiyinin məntiqini mən də tam dəqiq bilmirəm* biri çıxıb bu barədə entri yazsa, əla olardı . Ancaq müqayisə olaraq fotoqrafiyadan anlayışlı şəxslərə polarizə lens filterləri üzərindən başa sala bilərəm. İstifadə edənlər bilir ki, bu filterlər lensin önünə taxılanda təkər kimi 360 dərəcə döndürmək olur. Duruma uyğun olaraq onu fırladıb fotosu çəkiləcək yeri polarizə edirik. Lakin gün eynəklərində şüşənin üzərinə əlavə vasitə taxılmayıb birbaşa olaraq şüşənin özünə çəkildiyindən sadəcə müəyyən limitli bir bucaq altında olan parıltıları önləyir. işığı yansıdan və gözü yoracaq olan parıltılar əksər hallarda qar, buz, qızmar günəş altındakı asfalt, maşınların və suların səthləridir, hansılar ki, yerə üfüqi şəkildə paraleldir, ona görə də eynəklərdə şaquli yox, üfüqi işığın qarşısını alacaq formada polarizə qat çəkilir. * nəsə elə bil çox qəliz oldu

Bir ray-ban Eynəyi seçərkən onun polarizə olub-olmamasını anlamaq isə çox bəsitdir. Bütün Ray-ban eynəklərinin sağ (öndən baxanda sol) şüşəsinin küncündə marka adı kimi "ray-ban" yazısı olur. Əgər eynək polarizədirsə, marka adının yanına bir də "p" hərfi qeyd olunur

və şüşənin üstündə standart olaraq "g-15" stikeri deyil də, "polarized" yazılı sticker olur.

Eyni zamanda kodlama olaraq da eynəyin sol sapının içərisində ən sonda rəqəm və "p" hərfi ilə işarələnir. Misalçün öz eynəyimdəki kod:

Eynəyin qutusunun içərisində çıxan təlimatda sapdakı son 2 rəqəm və hərfin eynəyin günəş radiasiyasına qarşı nə dərəcədə qorunma təmin etdiyini bildirdiyi qeyd oıunub:
0 - çox zəif
1 - zəif
2 - orta
3 - yüksək
4 - çox yüksək
"n" hərfi "normal", "p" hərfi də dediyimiz kimi "polarized" anlamına gəlir.

Reddit'dən tutmuş quora'ya, ordan da üzü türk forumlarına qədər saysız-hesabsız başlıq açılaraq soruşulan, hətta bakıdakı rəsmi satış yerlərində belə cavabı tam əminliklə verilə bilməyən bir suala tam rəsmi bir cavab vermiş olum. Məsələ belədir ki, insanlar eynək alarkən "uv400 yoxsa polarized?" seçiminə düşürlər. Hər zaman da sual yaranır ki, "görəsən, polarizə eynəklər həm də uv400-dür?". Özüm keçən ay araşdırma edəndə dəqiq cavab tapmadığım üçün şirkətin amerikadakı müştəri xidmətlərinə mail yazdım. Sağ olsunlar, gün ərzində də cavabladılar və buradan elan edirəm mən də -*
"bütün ray-ban eynəklər uv400 qorumalı şüşəyə sahibdir. mavi işığın böyük çoxluğunu, uv-a və uv-b kimi zərərli şüaların isə 100%-nin qarşısını alırlar. yəni polarizə olan ray-ban'lar həm də uv400-dür. Lakin özlərinin qeyd etdiyi bir əmmanı da deyim. Polarizə olan ray-ban eynəklər g-15 (və ya b-15) kodlu şüşəyə sahib olduqları deyilsə də, "texniki olaraq" 15 sayılmırlar. Çünki mail'də qeyd olunmuşdu ki polarizə olduğundan bu şüşə normal işığın 89%-ni bloklayır və 11%-ni keçirir. Bu da "texniki olaraq" şüşənin g-15 deyil də g-11 olmasına gətirib çıxarır.

Son olaraq, ümumən gün eynəyi almaq istəyənlərə eynəksiz gəzəndə gözləri sulanan biri kimi mənim tövsiyəm o olardı ki, mütləq şəkildə polarizə olan eynək alsınlar* polarizə ray-ban üçün əlavə 50$ ödəməlisiniz . Xüsusilə də maşın sürənlər, uzun yola çıxanlar üçün həyat qurtaran şeydir polarizə eynək. Çünki mən özüm sadəcə uv400 olan eynək taxanda davamlı şəkildə "eynəyin də var, niyə gözlərini qıyırsan?" deyirdilər. Bunu istifadə edəndən sonra anladım ki, problem polarizə olmamasında imiş: o yansımalar gözümü qamaşdırırmış. Həmçinin, 200, 300, 500 - hər nə qədərdirsə, pula qıyın, mütləq şəkildə eynək işinin içində olan markaları alın. Ray-ban olmasın, olsun persol, oakley, tom ford, prada və s. Əsas odur güvənilir brend olsun. Həm də ki, yazıda qeyd etdiyim 85-89% işığı bloklamaq məsələsi də gözünüzü qorxuzmasın. İllər Əvvəl 50-60 manatlıq poddelka eynək taxırdım, hansı ki bildiyin adi qara plastik idi, "gün eynəyi" adı altında qaraldırdı hər yeri. Kiminsə axşam vaxtı gün eynəyi taxdığını görəndə də qəribsəyirdim ki, kor kimi heç yeri görmədiyi halda bu niyə gözündən çıxarmayıb? Dünən başıma gələn bir hadisədən sonra indi anlayıram o insanları. Dünən axşam şəhərdə dostumla qarşılaşanda "hava qaralıb, gün eynəyi niyə taxmısan?" deyəndə ayıldım ki, eynəyimi dəyişməmişəm, gözümdə qalıb. İnsan kağız üstündə "89% işığı bloklayır" cümləsini görəndə elə bilir ki, hər yeri zil qaranlıq edəcək. Di gəl ki, digər şəffaf eynəyimdən tək fərqi ətrafı cüzi bir yaşıl filterlə göstərməsidir, hansı ki buna rəğmən əşyaların rənglərində və tonlarında bir qram dəyişiklik yoxdur, necədirlərsə elə də görünürlər. Amma bununla belə günəş və ümumiyyətlə, digər işıqlar insanın gözünü bir qram da yormur* türklər demiş, ohh, dünya varmış. İndi oturub illərdir niyə ağıl edib düz-əməlli bir gün eynəyi almayıb gözlərimə əziyyət vermişəm deyə heyifsilənirəm.

Yekun olaraq, Ortalıqda həddindən çox geydirmə ray-ban var. Əvvəllər original ilə fake arasındakı fərqi lazer ilə şüşəyə qazınmış "rb" loqosundan, kodlardan və s şeylərdən anlamaq asan idi, amma indi elə fake ray-ban'lar var ki, heç illərin optikaçısı belə ayırd edə bilmir hansı originaldı, hansı fake. Yuxarıda bir yazar hər gələnin gözündə ray-ban olduğunu deyib, ancaq demək olar 90%-i fake ray-ban'dır. Odur ki, rəsmi satış nöqtələrindən almaq lazımdır. Bakıda occi və 28 mall'dakı sunglasshut mağazalarını məsləhət görürəm. Əsas da sunglasshut. Çünki ray-ban şirkəti luxottica'nın tərkibindədir və sunglasshut da luxottica qrupun məhsullarını satan ən əsas mağazadır. Türkiyədən alınacaqsa, atasun optik və elə ordakı sunglasshut məsləhətdir. Amma məncə, ən yaxşısı ya amazon'da rəsmi ray-ban mağazından və ya elə sırf ray-ban'ın öz saytından almaq ən yaxşıdır. 10-15 gün gözlə, amma ən azından için rahat olsun ki, tamamilə original, keyfiyyətli və ömürlük bir eynək almış olacaqsan. Həm də ki, öz saytında digər yerlərdə olmayan hər cürə "option"ları görmək mümkündür. İstədiyin kimi çərçivə, şüşə rəngini, polarizə olub-olmamasını, hətta üzərinə lazerlə söz yazılmasını belə seçmək olur. Şəxsi zövqümcə elə ən yaxşısı, wayfarer modelini almaqdır. 70 illik klassikləşmiş dizayn elədir ki, hər tip üz quruluşuna, hətta eynək yaraşmayan insanlara belə yaraşır. Əslində, wayfarer özü öz içərisində "classic/ ease/ new/ folding/ mega" olaraq 5 tipə bölünür. Entri yetəri qədər uzun olduğundan model fərqlərinə girib daha da uzatmaq istəmədim. 2 ay elə didik-didik araşdırma elədim ki, bildiyin satış mütəxəssisinə çevrilmişəm :d. Odur ki, almaq fikrinə düşən olsa, heç çəkinmədən mesaj qutumu yaşıllandıra bilər, əlimdən gələn hər köməyi edə bilərəm.

1984-85 serie a sezonu | idman

Serie a tarixinin ən gözlənilməz sonla başa çatan sezonu. Ümumiyyətlə bu sezon bir çoxlarına görə "serie a-nın serie a olduğu illər" ifadəsinin ilk ilidir. Amma real yanaşsaq 1982-83 sezonundan, yəni Michel Platininin Yuventusa transferindən sonra hər şey möhtəşəm olmağa başlayır. Zatən Yuventusda Gaetano Scirea, Antonio cabrini, Marco Tardelli, ən yaxşı çempion ola bilməyən komanda olan 1982 Braziliyasını ağlar qoyan Paolo Rossi və gəlmiş keçmiş ən yaxşı qapıçılar siyahısında mənə görə ilk 3-lükdə olan Dino Zoff da var idi. Platini gələndən sonra olur konfet.
Amma gələk bu sezona. Əsas Komandaların vəziyyətini ayrı-ayrı yazmağa çalışacam.
Yuventus keçən sezonu çempion olaraq bitirmiş və ümumilikdə 21 çempionluğa çatmışdı. Yayda lazionun super ulduzu Bruno giordano ilə razılığa gəlsələr də, bruno sonradan astronomik maaş tələb edir və iş pozulur. Zatən bu sezon lazio da serie b-yə düşür. Bruno da növbəti sezon Napoliyə keçir. Amma bu sezon yuventusun işləri yaxşı getmir və ilk 5-likdən kənarda qalırlar. Buna baxmayaraq komandanın ulduzu olan və 1984-də Fransa ilə Avropa çempionu olmuş Platini 18 qolla sezonun bombardiri olur. Serie a-dan əli üzülən Yuventus fikrini çempionlar liqasının keçmiş adı olan Çempion klublar kuboku turnirinə verir. Heysel faciəsinin baş verdiyi finalda məhz Platininin penaltisi nəticəsində Liverpool üzərində qələbə ilə Avropanın böyüyü olurlar.
Sezonun Daha bir önəmli hadisəsi isə tarixin ən yaxşı oyunçusunun Barcelonadan Napoliyə transfer olunması idi. Bəziləri Maradonanın Barcelonada istəniləni vermədiyini düşünərək onun kaprizli olduğunu bildirir. Amma Barcelona - Maradona məsələsi tamam başqa söhbət mövzusudur. Çoxları Napolinin çempion olmağını gözləsələr də bu 3 il sonra baş verir. Komandanın ən yaxşısı Maradona olsa da təkbaşına Napolini çempion etməsi imkansız idi. Ətrafında yaxşı oyunçular yığılandan sonra o, tarix boyu şimallılar tərəfindən lağ edilən və ələ salınan Neapolu 2 dəfə İtaliyanın böyüyü etməyi bacarır.
Fiorentina isə 82 Braziliyasının əfsanə kapitanı və karyerasında sadəcə 1 sezon Avropada oynayan Socratesi transfer edir. Amma matçlarda istəniləni verə bilmir, məşq üsullarını bəyənmir, həddindən artıq siqaret çəkir və içki içir, məşqçilərlə dalaşır və sezon sonunda Braziliyaya qayıdır.
Roma 1982-83 sezonunu çempion bitirəndən sonra 1984 Çkk turnirində liverpoola penaltilər seriyası nəticəsində məğlub olur. Romanın əsas ulduzlarından biri yenə 82 Braziliyasının oyunçusu olan Falcao idi. Onun çkk finalında penaltini vurmaqdan imtina etməsi, sol dizindən zədələnməsi, komandanın onun üçün həddən artıq pul xərcləməsi Falcaonun da sezon sonunda Braziliyaya qayıtması ilə nəticələnir.
Demək olar ki, sezonun ən yaxşı heyətlərindən birinə sahib olan İnter isə o qədər yaxşı nəticələr əldə etmir və sonda 3-cü olur. Milan da eynilə qənaətbəxş çıxış etmir və sezonu 5-ci bitirir.
Gələk Çempion Hellas Veronaya. Bu hadisəni yalnız 2016-cı ildəki Leicester city çempionluğu ilə müqayisə eləmək olar. Belə nağıllar məncə bir də olmayacaq. Zatən Veronanın ilk və tək çempionluğudu. Bu "balaca" klubun çempionluğunda əsas rollar yayda transfer edilən alman Hans Peter briegel və danimarkalı preben elkjaer ilə birlikdə oyunun sistemini onların üzərinə quran baş məşqçi osvaldo Bagnoli olur. Qapıda da garella əfsanələr yaradır, amma sezon sonunda çempion olmaq üçün sağa sola pul xərcləyən (təbii ki, bunda siciliya mafiyasının da rolu böyükdür) Napoliyə keçir. Komandanın əsas qol maşını guiseppe Galderisi olur və ümumilikdə 11 qol vurur. Hellas verona ilk turda maradonalı Napolini 3-1 məğlub edir. Yuventusu ilk dövrədə 2-0, Romanı isə 1-0 la keçirlər. 2ci dövrədə isə hər ikisi ilə heç-heçə edirlər. İnter və milanla isə hər iki dövrədə matçlar heç-heçə bitir. Verona sezon boyunca sadəcə 2 dəfə məğlub olur. 15-ci turda avellinoya 2-1, 25-ci turda Torinoya 1-2. Ki Torino da bu sezonu əla keçirib sonda 2-ci olur. Ümumilikdə verona 30 oyuna (15 qələbə, 13 heç-heçə və 2 məğlubiyyət) 43 xal toplayır. 29 tur lider olurlar. Sadəcə 16-cı turda İnter 1 həftəlik lider olur. O dərəcədə əzmkar oynayırlar. Coppa Italiada isə 4/1-də İnterə uduzurlar. İnter yarımfinalda Milana, milan isə finalda Sampdoriaya məğlub olur.
Bir haşiyəyə də çıxmasam olmaz. Serie a tarixində məhz bu sezon bir ilk gerçəkləşir və bu sezondan sonra bir daha bunu etmirlər. Bura kimi hansı hakimin hansı oyunu idarə edəcəyi 3-5 gün qabaqcadan müəyyən olunurdu. Amma bu mövsüm məhz oyun günü püşk ilə hakimlər təyin edilir. Və Hellas verona çempion olur. Və bir daha bu üsul təkrarlanmır. Və verona kimi "balaca" komandalar bir daha çempion ola bilmir. İf you know, you know.
Son olaraq fantastik mövsümün ilk 5-liyi və bəzi səhnələr:

red hot chili peppers | musiqi

Alternative rock və funk rock janrlarında olan los angeles originli qrup. Qurucu üzvləri anthony kiedis, flea , hilell slovak. Flea kiedis və sonraları hilell ilə ilk dəfə qarşılaşmalarını, uşaqlıq və yeniyetməliyi dövrlərini əhatə edən memuarında ilk görüşdə eşq və ömürlərinin axırına kimi fırlanacağı bir dostluq kimi qeyd edib. Flea özü də eşitməyənlər üçün dünyanın ən yaxşı bass gitaraçılarında biridi. Fear qrupunda olarkən aşırı sürətlə çalma stilinə funk elementi ilə birləşdirib, indilərdə ikonik hala gəlmiş stilini yaradıb. Hardcore punk ilə funk kimi janrın birləşməyindən yarandığını deyib özü bir neçə interviyuda.
Məşhur john frusciante isə qrupa 88 də hilell overdosdan öləndən sonra qoşular, hansı ki idealarından olan flea ilə çalmaq fürsətini tapır 17,18 yaşlarında. Elə bu aralarda qrupun indiki drummer i chad smith də qoşulur. Bu vaxtdan sonra qrupun səsində overall improvement hiss olunur. Mother's milk albomundan sonra bu dörtlünün ikinci cəhdi olan blood sugar sex magik qrupun ən yaxşı albomu idi, elə cə də funk janrında olan ən yaxşı bir neçə sayıla biləcək keyfiyyət də idi. Albomun documentary sə də var funky monks adlı, yutubda var. Documentary frusciantenin boş yapması ilə başlıyır, sonra kiedis albomu record elədikləri evin tarixi barədə danışır, jimi burda kimisə sikibmiş(deyəsən zarafat edir), bitlz ilk dəfə lsd albmış zad. Deyəsən arada mənim albomdan favorit trackim olan suck my kiss mahnısını çalırlar. Kiedisin bu vaxtlarını həqiqətən bəyənirəm, çox enerjik bir yerdən ifa edir, rap tərzi vokalı çox gözəl oturur rhcp sounduna, indilərdə və mənim kimi hamının tanımağa başladığı alternativ rock tərzində olan vokalı isə o qədər cəzb eləmir məni, hər nəqədr melodiya olaraq həmin illər olaraq vokalını inkişaf elətdirsə də.
Bu keçid deyəsən frusciantenin qrupdan ilk dəfə çıxmağı ilə əlaqəlidi(blood sugar sex magikdən sonra), sonra gələn albomlar ən məşhur olan californication hər nə qədər bəzi funk elementləri olsa da əsasən alternativ rock idi və böyük ekonomik uğur idi, bilmirəm bu keçidə görə fruscianteyə həmiş biraz qıcıq olmuşam, həm biraz öz solo işlərində art rock, alternativ rock tərzi musiqi ifa eləməyi ilə həm də sound olaraq ən ön planda gitara olduğunu görə ola bilər. Ancaq qrup olaraq ümumi verdikləri qərardır bunu qəbul eləməliyik. Məncə hər şey rick rubinin günahıdır, kiedis xiyarına under the bridgei in indiyə kimi yazdığı ən yaxşı mahnı olduğunu deməsəydi stadium arcadium albomunda 2 saat eyni düstur ilə qulağımızı sikməzdilər. Əslində həmin albom da və bu stildəki başqa albomları da gözəldir ancaq mən daha çox experimentation eləməylərini istəyərdim. Talant olaraq baxsaq super qrup saymaq olar hamısı öz instrumentində əfsanə sayıla bilər. Kiedisin funk vaxtlarında olan vokalını da bəyənirəm hətta. Qrupda onsuz flea və john pəltəydi normal oxuya bilən bir kiedis di. Zarafat oyana johnun back vocalı sağlamdı hətta kurt in lounge act mahnısını ifa eləmişdi haradasa belə səsi də yaxşıdır, pəltəkliyi itir oxuyanda. Sola işlərində də həmçinin yaxşıdır
https://youtu.be/CgR0eOOs1OY?si=I5JnCbmX9cEiwS_4

Qrupun bundan başqa ən bəyəndiyim tərəfi jimi hendrix fanları olmağıdır. Fleanın qolunda jimi tatosu var, johnun da bir iki canlı solo performansında açıq təsirləndiyini hiss eləmişdim bundan başqa inyerviyularında nə qədər böyük fanı olduğunu demişdi. Hətta bir neçə jimi hendrix mahnısı da ida ediblər, crosstown traffix, castle made of sand, little mis lover, fire men bilenlerdi.

tiger-1 ★ wiki | texnologiya

ikinci dünya müharibəsi dövründə 3-cü reyx tərəfindən istehsal edilmiş, tarixin ən dəhşətli ölüm maşınlarından biri.



Gerçək adı, “panzerkampfwagen vı” olan, tiger-1 istehsal edildiyi vaxtdan 80 il keçməsinə baxmayaraq öz populyarlığından heç nə itirməmişdir. Modern tanklarda və döyüş maşınlarında da bu tankın “dnt”lərini görmək mümkündür.
Tiger o dönəmin mühəndislik səviyyəsinin demək olar ki, ən son nöqtəsi idi ki, bu da onun həm mənfisi, həm də müsbəti idi ?.
bu tankla bağlı ilk çalışmalar 1937-ci ildə başladı. Nasistlər almaniyada iqtidarı ələ keçirdikdən sonra, hitlerin başçılığı ilə, bir sənayeləşmə proqramı içərisinə girmişdilər və bu həmlənin bir ayağı da “hərbi sənayeləşmə” idi təbii ki. Hitler almaniya üzərindəki hakimiyyətini gücləndirdikcə, bir tərəfdən də versal sülh müqaviləsinin şərtlərini də pozurdu. Bəlliydi ki, çox ciddi bir müharibəyə hazırlıq gedir, amma bu müharibə sırasında da çoxl kiçik problemlər vardı.

Başlıcası, alman zirehli birliklərindəki panzer seriyası tankları, ingilis və fransız ağır tankları qarşısında kağız üstündə olsa da, zəif görünürdü. Almanlara bunlara qarşı daha böyük və güclü tanklar lazım idi. Buna görə də 1937-ci ildə herschel şirkəti alman ordusunda xidmətə verilmək üzərə bir ağır tank proyekti üstündə işləməyə başladı. Amma onların düzəltdiyi maşın tiger-dan çox uzaq, 35 tona yaxın və 76 mm-lik bir top daşıya bilən, müasir dövr üçün yüngül, o dönəm üçün isə, ağır bir tank düzəltmək idi. Lakin bu ağır tank çalışmaları başlanğıcda çox maraq görmədi, çünki savaşın başladığı ilk dönəmlərdə, 1939-1940-cı illərdə, məşhur, əfsanəvi marşall heinz guderianın öndərliyindəki, alman zirehli birlikləri, fransız müdafiə xəttlərini, daha doğrusu, “keçilməz” maginot lineı blitzkrieg yəni, ildırımsürətli müharibə taktikası ilə məhv etmişdi. Yüksək atəş gücünə malik fransız ağır tanklarını çox rahat şəkildə məhv edən almanlar, bu nöqtədə artıq ağır tanklar barəsində əvvəlki kimi istəkli deyildilər. Almanlar “panzer” seriyası tankları ilə savaşa davam etdilər, amma 1941-ci ilə heç də xoş olmayan bir sürprizlə qarşılaşdılar...

Savaşın başlanğıcı olan “polşanın işğalı”nda almaniya və ssri müttəfiq idilər, hətta polşanı bərabər işğal etdilər. Amma 1941-ci ildə hitler bu müttəfiqliyi pozdu, ki, onsuz da ya hitler, ya da stalin pozacaqdı. Hitler iyun 1941-ci ildə generallarının bütün etirazlarına rəğmən, əfsanəvi barbarossa hərəkatını başlatdı və hərəkatın məqsədi, ssri-ni işğal etmək idi.

Alman “panzer”ləri 1941-ci ildə şərü cəbhəsində moskvaya doğru irəliləməyə başladı və başlanğıcda da həqiqətən çox yaxşı irəliləmə qət etmişdilər. Amma qış yaxınlaşdıqca və rus deyimi ilə, “general qış” və “marşal palçığ”ın təsirilə, alman ordusu bölgədə axsamağa başladı.
Lakin alman ordusunu pərişan edən əsas şey, dönəmin möhtəşəm rus tankları idi. Almanlar rusiyanın içərisinə doğru irəliləməyə başladıqca, özəlliklə ukraynanı keçdikdən sonra, rusların məşhur t-34 və kv-1 tankları ilə qarşılaşmağa başlamışdı.
t-34

kv-1

rusların t-34 və kv-1-ləri almanların xəyal edə bilməyəcəyi qədər üstün tanklar idi. Olduqca yüksək zireh qorunması, üstəlik t-34-ün tək avantajı qalın zirehi deyil, ön tərəfindəki əyimli zireh idi. T-34-ün ön tərəfinə atəş açıldığı zaman, mərmi 50% ehtimalla başqa bir yönə doğru sıçrayırdı. Anlayacağınlz alman panzerləri t-34 və kv-1-lərlə qarşılaşdıqları zaman ilk başlarda pərən-pərən olmuşdular.

Ağır tankların üzünə belə baxmayan almaniya və hitler bir anda bu tankları qurtarıcı olaraq görməyə başlamışdı. İlk başlarda almanlar rusların t-34-lərini alıb onu yenidən modifikasiya etməyi, almanlaşdırmağı, panzerə dönüşdürmə fikrini hitlerə təklif etdilər, amma hitler bu fikirlə qətiyyən razı olmadı. Qan düşməni olaraq gördüyü rusların tankını alıb kopyalamağı öz qüruruna yedirə bilmədi və mühəndislərinə bir əmr verdi;
-mənə rəqiblərimdəkindən daha böyük, daha güclü, daha qalın zirehli və daha çox atəş gücünə sahib bir tank gətirin.

Hitler bu missiyanı başlarda ferdinand porschea vermişdi. Porsche o dönəmə qədər bir avtomobil mühəndisi idi, məşhur “biddle” seriyasını istehsal etmişdilər, onsuz porsche firması bu gün də varlığını davam etdirir.

Porsche hitlerin tapşırığını yerinə yetirmək üçün olduqca çətinlik çəkirdi, çünki hitlerin istədiyi nəhəng bir savaş maşını idi.

Bu arada “herschel” firması da yerində saymırdı. Onlar da bir müddət sonra proyektə qatıldıqlarını elan etdilər. Və herschellə porsche arasında böyük bir rəqabət başladı.

İki proyektin də ortaq bir yönü vardı, o da istifadə edəcəkləri qüllə idi və hər ikisi flak-88 adı verilən məşhur bir topdan istifadə edəcəkdi. Çoxları flak-88 fikrinin hitlerdən çıxdığını bəyan etsə də, əslində bu fikir erwin rommelə aiddir. “çöl tülküsü” ləqəbli bu əfsanəvi komandir, afrika müharibələrində, dara düşdüyü zamanlarda, flak-88 hava hücumundan müdafiə üçün hazırlanmış bu topu, ingilis birliklərinə qarşı aktiv istifadə etmiş və necə deyərlər, durumu kurtarmışdı. Rommel bu topların tanklara birləşdirilməsi durumunda, balman zirehlilərinin dayandırıla bilməyəcəyini öngörürdü. Bu fikri hitlerə vermiş, hitler də hər iki firmaya bu topu daşıyacaq qədər böyük bir tank düzəltmələri göstərişini vermişdi.

Hər iki şirkətin işi çox çətin idi, çünki bu çapda bir topu daşıya biləcək qədər böyük bir maşın hazırlamaq almanların o günə qədər üzərində işlədikləri tank mühəndisliyinin çox üstündə idi. O zamana qədər alman ordusunda ən çox yer alan tanklar pz. 4-lər idi və hesablamalara görə bu tank pz. 4-dən ən az 2 qat daha böyük olmalı idi. Lakin əmr böyük yerdən gəlmişdi və artıq 1942-ci il idi. Şərq cəbhəsində tə sovet t-34 və kv-1-ləri alman texnikalarına qan qusdururdu.

Herschel şirkəti daha ənənəvi üsulla bu 55-60 ton olması gözlənilən tank üçün maybach şirkəti tərəfindən istehsal olunan 21 litrlik vi v12 motorunu istifadə etmişdi. İşin qəribəsi bu dizel yox, benzin motoru idi. Almanların əlində o vaxtlar belə nəhəng bir texnikanı hərəkət etdirə biləcək bir motor yox idi. İrəliləyən zamanlarda da onsuz bu benzin motorlarının olduqca sıxıntısını yaşadılar.

Digər tərəfdə isə porscheun çox daha ağıllı bir proyekti vardı. Ciddi bir güc sərfiyyatının ola biləcəyinin fərqində idi porsche. Ciddi bir ağırlıq mövzusu da vardı. Buna görə də inqilabçı bir proyekt üstündən getmişdi porsche və tankda standart bir motor istifadə etməyi rədd etdi. Onun yerinə dizel-elektrik hibrid motoru istifadə etməyi seçdi. Fikir həqiqətən də dahicə idi. Porscheun proyektində dişli çarxlar, akslar ya da başqa ağırlıq verən, xarab olmağa meyilli hissəciklər yox idi. Onun yerinə tankın ön disklərinə birləşmiş iki ədəd elektrikli motor vardı və bu elektrik motorlar da arxa tərəfdəki bir dizel motora bağlı idi. Dizel motor generator kimi işləyir və istehsal etdiyi elektriki ön motorlara verirdi. Bu sayədə porscheun proyekti və daha yüngül, həm də daha bəsit bir quruluşa malik idi.

Fikir çox gözəl idi, amma nəticələr elə də xoş olmadı. 1942-ci ilin martında hitlerin ad günündə hər iki prototip hitlerin önündə bir sərgiləndi. Amma bu sərgi sırasında porscheun tankında nasazlıq baş verdi və tank hitlerin gözü önündə yanmağa başladı. Hitler vəziyyətdən heç məmnun qalmadı və porscheun dizaynını birbaşa rədd etdi. Bu böyük tank fikri sadəcə herschel şirkətinə qaldı. Hitler herschel firmasından ən qısa zamanda çoxlu miqdarda panzer-6, irəlidəki adı ilə, “tiger” tankı istədi. Çünki bunları birbaşa rus cəbhəsinə göndərmək, rus t-34 və kv-1-ləri məhv edərək moskvanı almaq istəyirdi.

Hitlerin əmrindən sonra herschel firması bütün qaynaqlarını tiger istehsalına səfərbər etdi. İyun 1942-ci ildə tigerlar ilk dəfə düşmənlə üz-üzə gəldilər.

Alman tiger tankları ilk dəfə leninqrad cəbhəsində rus t-34-lərinə qarşı döyüşdü və çox böyük bir zəfər qazandı. Ruslar tigerın nə olduğunu ilk başlarda anlamamış və döyüşdəki məharətini gördükdən sonra açıq şəkildə qorxmağa başlamışdılar. Çünki tiger tankları t-34 və kv-1-lərə qarşı inanılmaz bir üstünlüyə sahib idi.

Zirehi ön tərəfdə 100 mm-lik, yan tərəflərədə 80 mm-lik poladdan ibarət idi. Qüllənin üstü isə 25 mm-lik polad zireh ilə qorunurdu, amma irəliləyən zamanlarda bu 40 mm-ə qədər çıxdı. Çünki müharibənin sonuna yaxın tigerların əsas düşmənləri rus, ingilis ya da amerikan tankları deyil, müttəfiqlərin döyüş təyyarələri idi. (bax: panzerfobiya)

Alman tigerları 1942-ci ildən sonra şərqdə ruslara çox ağır itkilər verməyə başladılar. Üstəlik bu itkilər təkcə tankın texniki özəlliklərindən qaynaqlanmırdı, almanlar bölgəyə də ən yaxşı zabitlərini göndərmişdilər. Məsələn, kursk döyüşlərində 156 ədəd rus tank və zirehli texnikasını məhv edən michael wittmann adlı təcrübəli tankçıların əlində tiger bir ölümcül dəhşətə dönüşürdü.

1942-ci il etibarilə tigerlar döyüş meydanlarında düşmənlərinin gözündə bir canavara dönüşmüşdülər. Baçlanğıcda tigerların məhv edilməsi mümkün belə görünmürdü, çünki, ön tərəflərindəki 100 mm-lik zirehi deşə biləcək bir mərmi yox idi o dönəmlərdə. Şərq cəbhəsi, şimali afrika cəbhəsində çox şücaət göstərmişdilər. İtalya müharibələrində alman tigerları amerikan shermanlarına qan uddurdu. Həttə alp müharibələrində amerikan shermannları tigerların önünə çıxmağa belə qorxurdular. Nə vaxt tiger görsələr hava dəstəyi istəyirdilər * swh .

Lakin tigerlar üçün ən böyük sınaq şərq cəbhəsindəydi. İyul 1943-cü ildə, dünya tarixində heç bir bənzəri olmayan bir döyüş baş vermişdi. 6000 tank, 4000 təyyarə və 2 milyondan artıq alman və rus əsgəri kursk meydanında qarşılaşdılar və dünya tarixinin ən qanlı savaşlarından biri bu çöllükdə cərəyan etdi. 2500 alman tankı, ki, bunları təxminən 500-ə qədəri tiger, digərləri panzer seriyası tanklar idi. Bunların qarşısında da 3500 rus tankı vardı, kv və t-34 seriyası tanklar ki, hamısı da eyni deyildi, ruslar tigerla qarşılaşdıqlarında t-34-lərin 85 mm-lik verisyalarını (t-34-85) modifikasiya etmişdilər.

Kursk döyüşündə alman tigerları rəsmən dastan yazmışdılar. Wittmann kimi təcrübəli tankçılar necə deyərlər, rusları darmadağın etmişdilər. Tək bir tiger tankının 22 ədəd rus tankını məhv etdiyi belə qeydlərdə vardı. Lakin tigerların bu şücaətinə rəğmən almanlar kursk döyüşündə məğlub oldu...

Almanların ən ciddi sıxıntısı logistik mərkəzlərinə olan uzaqlıqları idi. Ruslar isə bu mövzuda almanlardan çox daha avantajlı idilər. Almanlar bir tank itirdiyində yerinə başqasını qoya bilmirdilər, amma ruslar bir t-34 itirdiklərində bir neçə saat ərzində yerinə yeni bir t-34 gətirə bilirdilər ?. Ki, kursk müharibəsində də ruslar bu avantajlarından çox məharətlə istifadə edərək alman ordusunu geri püskürtdülər.

Tigerlar şərq cəbhəsində çox dastanlar yazsa da, almanların məğlubiyyətini əngəlləyə bilməmişdi. Döyüş meydanına çıxdıqları istisnasız olaraq hər yerdə üstünlüyü öz əllərinə alırdılar. Atəş gücü ilə, ya zirehi ilə həmişə rəqiblərinin qorxulu kabusuna çevrilmişdilər. Ruslar tigerlarla döyüşmək üçün yeni taktikalar üzərində işləmişdilər. Bunlarla üzbəüz çarpışmaq yerinə tanka yanlardan hücum edirdilər. Uğurlu oldular, olmadılar. Amerikalıların vəziyyəti isə daha betər idi, çünki m-4 shermanlar tigerların qarşısında tamamilə çarəsiz idi. Amerikalılar qərb cəbhəsində tapdıqları hər şeyi tanklarının zirehini istifadə etmək üçün istifadə etdilər, amma bu çox da işə yaramadı. Amma amerikalıların, rusların və ingilislərin lojistik avantajları var idi. Shermanlar, t-34-lər fabriklərdə serial istehsal edilə bilirdi. Almanlar bir tiger düzəltdikləri zaman amerikalılar və ruslar 10 ədəd tank düzəldə bilirdilər. Dolayısilə, iş bir “yıpratma savaşı” halı almışdı və tiger kimi tanklar almanlar üçün qurtarıcı olmaqdan çox, ağır bir yük halına gəlmişdi. Bu nöqtədə hitler adlı super-zəka insan daha çılğın bir fikirlə ortaya çıxdı alman ordusu üçün daha parktik, daha yüngül, daha çevik texnika istəmək yerinə, tiger-2 kimi, jadgtiger kimi maus kimi proyektlərə almaniyanın qanından qalan son damlaları istifadə etməyi seçdi.

Anlayacağınız tiger-1, yəni panzerkampfwagen-6 tankı müharibə meydanında dastan yazdı. Bəs bu tank həqiqətən də iddia edildiyi qədər mükəmməl idi? Bəli, tiger həqiqətən də bir ölüm maşını idi, tank-tank olaraq müqayisə edildiyi zaman 1945-ci ilə qədər bu tankın qarşısına daha güclüsü, ya da eynisi çıxmadı. Vurduğu tankı yox edirdi, mənzili çox uzun idi, 2500 metrdən bir t-34-ü məhv edə bilirdi, amma bunların bəziləri kağız üzərindəydi, bəziləri isə daha çox, müharibə propoqandası idi. Berlin qəzetlərində bir tiger tankının 4000 metrdən bir kv tankı məhv etdiyi də yazılırdı ki, nəzəri olaraq bu bəlkə də mümkün idi, amma praktikada 2-ci dünya müharibəsi texnologiyası ilə 4000 metr uzaqlıqdan bir tankı görüb də vurmaq o qədər də asan bir iş deyildi. Onsuz da tiger tankı ekipajının təlim kitabçalarından da effektiv mənzil olaraq “1500 metr” yazılırdı, hətta tankçılara da “hədəfinizi mümkünsə 500 metrə gəlmədən vurmayın!” deyə not vardı.

texniki özəllikləri:
Tiger-1 ağır tankı 56 tonluq müharibə ağırlığına sahib idi ki, irəliləəyn modellərdə bu say 65 tona qədər çıxdı. Bu 56-65 tonluq canavarı daşımaq üçün isə alman “maybach” istehsalı v12 motoru idi. Benzinlə işləyirdi və həqiqətən də benzini “içirdi”.
Maksimum mənzili 190 km idi, normal şəraitdə 1 depo benzinlə 150 km-dən daha artıq gedə bilmirdi. Ki, belə bir tank üçün logistik dəstəyin necə önəmli olduğu çox aşkardır.
Maksimum sürəti 45 km/saat idi, amma adətən 25 km/saat sürətlə istifadəsi uyğun görülürdü, çünki yüksək sürətlərdə çoxlu texniki problemlər çıxarırdı.
Zireh: ön zirehi öz dövrünün ən yaxşısı idi. 100 mm-lik tökmə dəmir istifadə olunurdu. Yan zirehi 80 mm qalınlığında və qüllə zirehi 25 mm qalınlığında idi ki, daha sonrakı modellərdə bu 40-a qədər çıxdı.
Silah: tiger-ın istifadə etdiyi 56 kalibrli və 88 mm çapındakı flak-88 topu isə tam bir əfsanə idi. Bu topun effektiv mənzili 4000 metr idi. Həqiqətən də 4000 metrdən effektiv atışlar edə bilirdi. 2500 metrdən nəzəri də olsa bir düşmən t-34 və sherman-ını yox edə bilirdi və 1000 metr mənzilində isə bu tank ölümcül idi. Bu ölümcüllük təkcə mərmi-çıxış-sürəti yüksək olan top deyil, həm də optiklərində gizliydi. Tiger tankları “zaitz” istehsalı o dönəmə görə olduqca yüksək səviyyəli atış-idarəetmə və nişangah sisteminə sahib idi.
Bu optik sistemlərin bəzi modelləri italiya cəbhəsində də istifadə olunmuşdu. Yuxarıda yazmışdım, amerikan sherman-ları tiger-larla döyüşmək yerinə, geri çəkilib hava dəstəyi istəyirdilər...
Amerikan donanmasına bağlı döyüş təyyarələri tiger-lara qan qusdurdular. Bundan sonra da tiger-lar amerikalılarla gündüz yerinə gecə döyüşməyə qərar vermişdilər və bunun üçün də “zaits” şirkəti istehsalı “gecə görüşü sistemləri”ndən istifadə edirdilər. Eyni zamanda tiger dünyada gecə görüş sistemindən istifadə edən ilk tanklardan biriydi. İlk tank isə panther və ya digər adı ilə panzerkampfwagen v idi.

Tiger o dövrün proyektəri içində limitləri zorlayan bir maşın idi ki, bu limitləri zorlaması onun ən böyük problem idi. ?

Tiger çox böyük bir tank idi, yavaş idi, hərəkət etdirmək çox çətin idi, tez-tez motor problemləri çıxırdı. Üstəlik də çox qarışıq bir quruluşu olduğundan təmir edilməsi də çox çətin idi. Bir rus t-34-ü xarab olanda tankın ekipaj üzvləri çölə çıxaraq, təxminən 20-25 dəq-lik bir təmirdən sonra yoluna davam edirdi, amma bir tiger xarab olduğu zaman o tank çox böyük ehtimalla elə ordaca qalırdı. Çünki tankın qarışıq mexanizması səbəbilə tank heyətinin bu tankı təmir etməsi çox çətin idi. Ona görə də bir tiger xarab olanda ya məhv edilərək olduğu yerdə qalırdı, ya da “evakuator” gözləmək lazım gəlirdi. Xarab olmuş bir tiger-ın yerinə yenisinin gəlməsi isə, həftələrlə, bəzən isə aylarla gecikə bilirdi. Hədsiz dərəcə müasir və qarışıq mexanizması onun təmirini çox çətin hala gətirirdi. Hətta alman müharibə hesabatlarına görə itirilən tiger tanklarının yarısı düşmən tərəfindən deyil, bilavasitə həmin tankın heyəti tərəfində məhv edilmişdi. Çünki tank xarab olduqda və tankı cəbhənin gerisinə çəkmək mümkün olmadığında tank heyəti tankın düşmən əlinə keçməsinin qarşısını almaq üçün, tankı məhv etmək məcburiyyətində qalırdı.

Tiger-ların ikinci ciddi problemləri isə istehsal maliyyəti idi. Bir tiger təxminən 250 000 marka başa gəlirdi ki, bu rəqəmi indiki ilə müqayisə etdikdə ortaya 10 milyonlarla dollara yaxın pul çıxır. Almanlar artıq müharibədə sıxışdırılan tərəf olmuş, qaynaq bitməyə başlamış, çətin vəziyyətdədirlər, bu qədər çətin bir vəziyyətdə tiger kimi bir tankın istehsalı heç cürə məntiqli deyildi ki, buna görə onsuz 1400 civarında qaldılar. Istehsalı çox zəhmətli idi, çünki almanlar ruslar və amerikalılar kimi serial olaraq t-34 və ya Shermanlar istehsal edə bilmirdilər. amerikalılar gündə 50 ədəd, ruslar gündə 80 ədəd tank istehsal edə bilirdilər, amma almanlar gündə bir ədəd tiger ancaq istehsal edə bilirdi. Çünki bu tank əl işi idi.

Yetərli səviyyədə istehsal olunmamaları, istehsal xərclərinin çox olması və istehsalının çox zəhmətli olması, bu tankın ən ciddi başqa bir problemi idi.

Üçüncüsü isə hər nə qədər təhlükəli və ölümcül bir maşın olsa da, tiger-ı istifadə etmək son dərəcədə çətin idi. Yavaş idi, böyük idi. Belə bir örnək verim; tiger-ın qülləsinin 360 dərəcə dönməsi tam 1 dəqiqə çəkirdi. Bir t-34 üçün bu müddət sadəcə 18 saniyə idi. Hətta wittmann kimi tankçılar tankın qülləsini hərəkət etdirmək yerinə, tırtıllarla tankın bütün bədənini hərəkət etdirirdilər. belə daha sürətli olurdu. Yavaş tank olduğu üçün bir müddət sonra ruslar və amerikalılar bu tanklara qarşı bəzi taktikalarla döyüşməyə başladılar.

Müharibənin bitdiyi 1945-ci ildə isə, geridə işlək vəziyyətdə sadəcə 300 civarı tiger-1 tankı qalmışdı. Bu tanklar da fransızlar və ruslar arasında bölüşdürüldü. Ruslar ələ keçirdikləri tiger-ları əvvəlcə incələdilər, analizlərini etdilər daha sonra ya metalloma ya da atış təlimlərində test hədəfləri olaraq istifadə etdilər…

Fransızlar bir müddət daha bu tanklardan istifadə etdilər, amma daha sonra bu fikirdən daşındılar.

Bundan əlavə dünyada hazırda 20-30 civarı tiger tankı qalmaqdadır, amma bunlardan sadəcə tək bir ədədi işlək vəziyyətdədir və 100/100 orijinaldır. Ingilislərin şimali afrika cəbhəsində ələ keçirdikləri 131 nömrəli tiger-1 tankı, hazırda dünyadakı 100/100 orijinal və işlək vəziyyətdəki yeganə tiger tankıdır. Bundan başqa tiger tankları ya başqa parçalarla modelləşdirməyə uğramış, ya da ümumiyyətlə işləmirlər.

tissot prx | texnologiya

ray ban | sağlamlıq

1984-85 serie a sezonu | idman

red hot chili peppers | musiqi

kodak

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

davide moscardelli | idman

arqument ★ wiki | sosial

hər hansısa iddianın doğru olduğunu göstərmək üçün önə sürülən fikir və ya fikirlər toplusudur. arqumentlər insana bir şeyə inanmaq, bir şeyi etmək və ya o şeyi dəstəkləmək üçün səbəblər verir. bir şeyə inanmağınız və ya dəstəkləməyiniz üçün irəli sürülən hər bir iddianı, hardan və ya kimdən əldə etdiyinizdən asılı olmayaraq, həmin iddianın doğruluğunu sübut etmək üçün önə sürülən arqumentləri dəyərləndirərək həqiqiliyini təyin edə bilərsiniz. Əsas məqsədi sizi inandırmağa çalışmaq olan bu iddialar yaxşı əsaslandırılmış arqumentlərə, zəif-əsassız arqumentlərə və ya heç bir arqumentə sahib olmaya bilər. Bunu nəzərə alaraq, iddialar dəyərləndirilərkən bu 3 mərhələdən keçirilməlidir:

1.Arqumenti tapmaq: Dəyərləndirmənin ən önəmli məqamlarından biridir. Müzakirə edilən iddianın qorxu, əsəb, sevinc və s. kimi saf insani duyğularanıza yönəlmiş ritorik konnotasiyalardanmı yoxsa obyektiv fikirlərdən, başqa sözlə dəyərləndiriləbilən arqumentələrdən* yaxşı və ya pis olmasından asılı olmayaraq ibarət olduğunu müəyyən etməkdir. Məsələn, vəzifəyə namizədliyini irəli sürmüş partiya üzvünün öz çıxışında "xalqın rifahının təmin edilməsinə yönəlmiş variantlar ilk prioritetimizdir" deməsi ilə "hakimiyyətdə olacağım təqdirdə sosial müavinətlər 2 dəfə artırılacaq" deməsi arasında böyük fərq var. İlk iddia boş ümidlənmə duyğusu yaratdığı halda, ikinci iddia inanıb-inanmamağınızdan asılı olmayaraq, ümidinizə sorğulanabilən konkret səbəb verir.

2.Arqumenti ifadə etmək: Arqumenti tapdıqdan sonra, onu daha dəqiq və artıqlıq yaradan ifadələrdən azad etməklə mühakiməyə daha əlverişli hala gətirməkdir. Bunun üçün standart forma metodundan istifadə olunur. arqumentlərin 2 əsas parçası var; conclusion-nəticə - qəbul etdirilməyə çalışılan iddia, c hərfi ilə işarələnir və premise-ilkin şərt - bu iddianı qəbul etməyimiz üçün verilən dəstəkləyici sübut və iddialar, p hərfi ilə işarələnir. Bu halda yuxarıdakı iddianın standart forması belə olacaq:

p1) pensiyam qalxsa, nəvələrimlə daha keyfiyyətli vaxt keçirə biləcəm.
p2) partiyanın x üzvü hakimiyyətə gələrsə pensiyam qalxacaq
----------------------------------------------------------------------------------
c) səsimi x üzvünə verməliyəm

Burada etdiyimiz şey arqumentləri daha çılpaq şəkildə göstərək mühakiməsini asanlaşdırmaq və arqumentləri daha səlis dəyərləndirə bilməkdir. Bu, yenidən formalaşdırılmış arqumentdir.
Bir arqumentin conclusion-nəticəsini, başqa sözlə arqumentin hansı iddianı inandırmağa çalışdığını təyin etmək üçün iddianın ana fikrini anlamağa çalışmaq lazımdır, bundan başqa cümlə içərisində istifadə olunan bəzi sözlər birbaşa nəticəyə vurğu edir, məsələn, "deməli...", "yəni...", "ona görə də..." və s. Bu tip sözlərdən sonra gələn ifadələr əksər hallarda arqumentin nəticəsinin nə olduğunu göstərir.
Bir arqumentin premise-şərtlərini, başqa sözlə iddianın doğruluğunu göstərmək üçün deyilən digər köməkçi iddiaları təyin etmək üçün isə iddiada göstərilən "sübut" ifadələrini tapmaq lazımdır. Özünə "iddiaçı nəticənin doğru olduğunu göstərmək üçün hansı sübutları irəli sürür?" kimi suallar verilməlidir. Nəticələrdə olduğu kimi şərtlərdə də onlara vurğu edən bəzi söz və söz birləşmələri vardır. Məsələn, "ona görə ki...", "səbəbi..." və s. arqumentin şərtlərini təyin edərkən onu ritorik sözlərdən, dramatik bənzətmələrdən və s. bu kimi artıq ifadələrdən azad etmək, arqumenti daha səlis görməyə yardımçı olur. "iqlim dəyişikliyi, bu pul və gücdən gözü dönmüş ölkə başçılarının öz mənafelərini müdafiə etmək üçün ortaya atdıqları bir başqa səfehlikdir." iddiasında "pul və gücdən gözü dönmüş", "səfehlikdir" kimi ifadələr buna misaldır və arqument standart formaya salınarkən çıxarılmalıdır.

3.Arqumenti dəyərləndirmək: Son mərhələ arqumentlərin yaxşı və pis tərəflərinin sorğulanması, sübut və faktların müəyyən edilib, iddianın ümumi olaraq test edilməsidir. Bu mərhələdə verilən conclusion və premise-ların doğruluğu, məntiqi keçərliliyi, deduktiv və induktiv dəyərləndirilməsi həyata keçirilir.

günümüz dünyasında, hər dəqiqə, insanları birşeylərə inandırmağa çalışırlar. reklamlar, siyasət, şirkətlər, media, sosial şəbəkələr durmadan nəyin düz nəyin səhv olduğunu deyən insanlarla doludur. bu səbəbdən, beyinlərimizin kirlənməməsi üçün, tənqidi düşüncəni inkişaf etdirib, arqument və iddiaların təbiətini anlamaq çox faydalıdır.

mənbə:
1. link
2. tracy bowell - critical thinking: a concise guide * entrynin əksər hissəsi bu kitabdan götürülüb, bir neçə paragrafın yığcamlaşdırıb önəmli olduğunu düşündüyüm hissələri entry olaraq yazdım. kitab şiddətlə önərilir.

stolipin qalstuku | tarix